Schreef een artikel over de “Kunst van het Tegenspreken”.

De Kunst van het Tegenspreken
Professionele tegenspraak lever je zodat conclusies zo objectief mogelijk worden getrokken en beslissingen kunnen worden genomen in het belang van gemeenschappelijk project doelstellingen. Dit klinkt logisch echter in de praktijk blijkt dit niet zo vanzelfsprekend van toepassing te zijn. In de uitvoering van tegenspraak hebben we namelijk te maken met de menselijke psyche. Wij houden eigenlijk helemaal niet van tegenspraak. Als we worden tegengesproken suggereert dit dat wij het bij het verkeerde eind hebben, terwijl we toch zo vaak overtuigd zijn van ons gelijk. Je zet je in als professional en tegenspraak kan worden opgevat als twijfel over jouw expertise en het kan zelfs overkomen als een persoonlijke aanval. De wijze waarop ons brein omgaat met tegenspraak is eigenlijk de drempel om tegenspraak te benutten.

Tunnelvisie
Als we eenmaal overtuigd zijn van ons gelijk, staat ons brein open voor alle signalen die het bevestigen en sluit ons brein zich af voor alle signalen die het tegenspreken. Dit noemen we ook wel tunnelvisie. Als iets goed voelt, dan zal het ook wel goed zijn. Echter als we met zelfreflectie terugkijken naar ons verleden, dan zullen er onherroepelijk momenten zijn geweest dat we achteraf kunnen concluderen dat genomen beslissingen niet zo goed zijn geweest als dat we vooraf hadden gedacht. Tegenspraak kan tunnelvisie helpen voorkomen en om hier open voor te staan zouden we dus met zelfreflectie sceptisch naar ons zelf moeten kijken. Ligt hier de praktische oplossing voor het tegenspraak principe? Onomwonden kritiek geven en tegelijkertijd kwetsbaar opstellen? Niet helemaal. De kans is dan nog steeds groot dat het persoonlijk wordt opgevat en een introvert persoon zal liever zwijgen en een extravert persoon zal liever verdedigen. Dat voelt voor beiden nu eenmaal veilig en comfortabel.

Als instrument
De kunst van het tegenspreken is om tegenspraak als een instrument toe te passen. Met dit instrument kunnen we voorkomen om in mentale valkuilen te stappen. Het stimuleert dialogen en het uitwisselen van verschillende inzichten en creëert constructieve discussies die anders op spontane wijze niet gevoerd zouden worden.
Als tegenspraak de vorm van een instrument krijgt dan is het ook eenvoudig in te plannen. Zet tegenspraak op de agenda, maak het onderdeel van het besluitvormingsproces en zorg ervoor dat het structureel is verbonden met het project. Laten we echter niet doorschieten met het objectiveren van tegenspraak want het is niet slechts een stuk tekst of een ding dat je inkoopt. Het gaat nog altijd om de menselijke skills die bepalend zijn voor het succes. Het kan voorkomen dat je met een discussie tegen een muur aanloopt terwijl je het over de inhoud hebt. Emotie kan een effectieve discussie belemmeren. Durf de inhoud te parkeren en de emoties bespreekbaar te maken.

Wat is belangrijk bij tegenspraak?

• Spreek niet klakkeloos tegen maar bespreek eerst het concept/instrument en check of de ander er open voor staat.
M.a.w.: Bouw een mentale fundering waarop professionele tegenspraak kan worden geïnstalleerd.
1. Kondig het instrument ‘Tegenspraak’ aan en leid het in
2. Pas het regulier toe
3. Monitor de vooruitgang
4. Evalueer de ervaringen

• Zie en/of behandel professionele tegenspraak als verplicht onderdeel in het communicatieproces.
• Vat tegenspraak niet persoonlijk op maar beschouw het als een (inhoudelijke/zakelijke) uitdaging.
• Erken dat we niet bewust tunnelvisie hanteren maar dat dit een onoverkomelijk psychologisch proces is en dat tegenspraak een instrument is om dit te voorkomen.

Hieronder een paar ‘slimme’ vragen/uitspraken die je in de praktijk kunt toepassen:
“Als we nou morgen dichtgaan (stoppen) en overmorgen opengaan (opnieuw starten), wat zou je dan anders doen?”
“Je hebt gelijk, maar ik geef het je niet omdat ik wil weten hoe je tot deze mening bent gekomen i.p.v. dat ik dat invul vanuit mijn eigen referentiekaders.”
“Laten we even een denkoefening hanteren. Wat als later blijkt dat we het niet hadden moeten doen zoals we het nu gaan doen, hoe kunnen we hierop anticiperen?”
“Wie hier de meeste/grootste gaten in kan schieten krijgt een trofee.” (Scherpschutter methodiek)
“Ik zet even mijn duivelshorentjes op en ga je tegenspreken.”

Conclusie
Professionele tegenspraak lever je zodat conclusies zo objectief mogelijk worden getrokken en beslissingen kunnen worden genomen in het belang van gemeenschappelijk project doelstellingen. Van nature houden wij helemaal niet van tegenspraak. Tegenspraak kan tunnelvisie helpen voorkomen en om hier open voor te staan zouden we dus met zelfreflectie sceptisch naar ons zelf moeten kijken. Wanneer we tegenspraak als een instrument gaan toepassen, zien we dat het ons veel kan brengen.

Meer weten over dit onderwerp? Neem contact op met Suzanne Eikelenboom, via suzanne@synergie-pm.nl